O przeszłości, pamięci, cierpieniu i terapii EMDR

Źródło teraźniejszego cierpienia bardzo często znajduje się w przeszłości. Nieraz dzieje się tak, że nie odpowiadamy na to, co nas obecnie spotka, tylko nieświadomie odnosimy się do zdarzeń z naszej przeszłości. To wtedy zdarzyło się coś bolesnego. Pamięć tamtych wydarzeń może być wciąż żywa, mimo, że zaistniały wiele lat temu. W odległej przeszłości mogą mieć swój początek również negatywne przekonania, dotyczące nas i otaczającego nas świata.

Pamięć jest obszarem pełnym tajemnic. Ze względu na sposób funkcjonowania często porównywana jest do ogromnego magazynu. Jej organizacja opiera się m.in. na sieci różnorodnych połączeń. Do części wspomnień możemy dotrzeć z łatwością – jakby sięgając na półkę wspomnianego magazynu, ale nie zawsze dostęp jest tak prosty. To, że czegoś nie możemy odszukać, nie znaczy, że zniknęło z magazynu… może jest przysypane innymi rzeczami, schowane – ale nadal tam się znajduje i ma na nas wpływ. Warto podkreślić, że mimo, iż możemy nie pamiętać danego wydarzenia, to jeśli go doświadczyliśmy, jego ślad wciąż w nas istnieje, jest zapisany w naszym ciele i na nas oddziałuje.

Może być również tak, że w naszym magazynie panuje względny porządek, ale mimo to pewne wspomnienia zachowują się jak bardzo niestabilne paczki, które spadają na nas z wysokich półek, gdy zupełnie się tego nie spodziewamy. Tak może się dziać z bardzo reaktywnymi wspomnieniami traumatycznych wydarzeń, ponieważ często zostają one zapisane w sieci pamięci w nieprzetworzonej formie.

Co oznacza, że wspomnienie zostało zapisane w postaci nieprzetworzonej? O nieprzetworzonym wspomnieniu mówimy wtedy, gdy samoistnie lub w wyniku intencjonalnego przywołania powraca do nas z pełną siłą przeszłego wydarzenia. Czujemy się tak, jakby działo się teraz, mimo, że mogło mieć miejsce wiele lat wcześniej. Charakterystyczna jest ogromna intensywność doznań (myśli, emocji i odczuć pochodzących z ciała).

Czasem może się jednak zdarzyć, że przywołując traumatyczne wspomnienia niczego nie odczuwamy, jakby nie było w nas żadnych emocji związanych z tym wydarzeniem. Może być tak dlatego, że kiedy doświadczaliśmy tej sytuacji, odcięliśmy się od niej. Była na tyle zagrażająca, że jedyną drogą ucieczki było przyjęcie postawy „to się nie dzieje naprawdę” albo „to nie dotyczy mnie”.

Czy jeżeli niczego nie odczuwamy oznacza, że wspomnienie nie ma na nas wpływu ? Niestety, mimo, że odcięcie od wspomnienia przynosi ulgę, to w długotrwałej konsekwencji uniemożliwia nam kontakt ze sobą i z innymi ludźmi. Sprawia, że nie odczytujemy sygnałów płynących z ciała, nasze emocje stają się przytłumione, a my nie mamy poczucia, że żyjemy w pełni. Doświadczamy wtedy życia w ograniczonej formie, którego treścią nie jest rozwój, wzrastanie i szczęście, tylko walka o podstawowe przetrwanie.

Terapia jest powrotem do pełni życia, do doświadczania życia w kontakcie ze swoimi emocjami, ciałem i innymi ludźmi.

Jak wygląda terapia EMDR?

Wiemy już, że pamięć może być źródłem cierpienia i to m.in. z nią pracujemy w trakcie terapii. W rozmowach podczas początkowych spotkań wyłaniamy obszary, które w teraźniejszości stanowią największą trudność i wiążą się z odczuwaniem dużego dyskomfortu. Prowadzą one do wspomnień z wcześniejszych okresów naszego życia. Pracujemy na najwcześniejszym wspomnieniu, do którego uda się dotrzeć, a które reprezentuje stan, odczucia czy myśli związane z bieżącą sytuacją wywołującą dyskomfort.

Punktem wyjścia w procesie przetwarzania trudnego wspomnienia jest przywołanie obrazu tego wspomnienia, emocji i odczuć z ciała oraz dotarcie do negatywnego przekonania na swój temat, które jest związane z tamtym wydarzeniem. Następnie stosujemy bilateralną stymulację obu półkul z zachowaniem zasady podwójnej uwagi, aby zapewnić poczucie bezpieczeństwa. Podwójna uwaga oznacza, że jestem w trudnym wspomnieniu, ale równocześnie jestem też w gabinecie terapeutycznym, gdzie jest ktoś, kto czuwa nad całym procesem.

Tutaj pojawia się pytanie, jak wygląda stymulacja. Terapeuta może prowadzić pacjenta przez proces przetwarzania wspomnienia za pomocą:

• ruchu gałek ocznych (wodzenie wzrokiem za poruszającymi się w poziomie palcami dłoni terapeuty);
• pulsatorów, które pacjent trzyma w dłoniach;
• tappingu (naprzemiennego dotykania (za zgodą pacjenta) np. ołówkiem, jego dłoni lub kolan).

Możliwe jest również wzmocnienie efektu poprzez zastosowanie równoczesnej bilateralnej stymulacji słuchowej, odbywającej się za pomocą słuchawek.

Pierwszy etap pracy polega na desensytyzacji wspomnienia, czyli sprawieniu, że nie będzie ono wywoływało w nas dyskomfortu w obszarach, w których działo się tak do tej pory. Podczas tego etapu w wyniku zastosowania bilateralnej stymulacji następuje przetworzenie wspomnienia i już w zmienionej (bardziej adaptacyjnej) formie włączenie go do sieci wspomnień.

Kolejnym etapem jest instalacja pozytywnego przekonania, które teraz chcielibyśmy mieć na swój temat w związku z tym wspomnieniem. Tu również posługujemy się stymulacją bilateralną dla wzmocnienia efektu.

W końcowym etapie, ciało podczas przeprowadzania skanu potwierdzi lub zaprzeczy, czy proces udało nam się zakończyć pomyślnie, czy jednak potrzebny jest powrót, by całkowicie przetworzyć dane wspomnienie.

Przetworzenie wspomnień traumatycznego zdarzenia oznacza, że jesteśmy w stanie pierwszy raz zobaczyć dane wydarzenie jako coś odległego, poczuć emocje, które będą adekwatne do sytuacji (a nie np. zalewające, porażające swoją siłą). Również sygnały płynące z ciała przestają być niepokojące i przytłaczające. Dzięki takiej perspektywie możliwa jest zmiana przekonań na temat swój i otaczającego nas świata. Po sesjach terapii EMDR pamiętamy dane wydarzenie, ale czujemy, że ta pamięć jest czymś innym niż to, czego doświadczaliśmy do tej pory. Jest już przeszłością, częścią naszej historii, a nie czymś, co wydarza się w chwili obecnej i ma ogromny wpływ na to, co się z nami dzieje teraz.

Bibliografia:

Zostawić przeszłość w przeszłości Francine Shapiro

Autorka: Paulina Mikołajczyk; psycholożka, psychotraumatolożka, terapeutka EMDR, trenerka.